انتقاء اللفظ من بین مترادفاته فی بلاغه القرآن الکریم (دراسه صوتیه)

پژوهش در زمینه ی مترادفات از دوره های اولیه ی زبان وادبیات عربی مورد توجه زبان شناسان و ادیبان بوده است و در این زمینه دانشمندان زیادی قلم فرسایی کردند. برخی وجود ترادف را در زبان تأیید کردند و در این زمینه کتاب هایی تألیف کردند که مشتمل بر لغات مترادف در موضوع خاصی بودند. مانند اصمعی و ابن خالویه. برخی دیگر وجود کلمات مترادف را به کلی نفی کردند مانند ابوهلال عسکری که کتاب معروف خود «الفروق اللغویه» را تألیف کرد و در آن معانی ریزی را که کلمات مترادف را از یکدیگر متمایز می کند نشان داد. علی بن عیسی رمانی نیز همانند وی عمل کرد. پژوهش های آواشناسی همواره مورت توجه زبان شناسان بوده است چرا که این دانش چگونگی تلفظ حروف را مشخص و حفظ ویژگی های زبان را طی قرون متمادی تضمین می کند. از میان ادیبان وزبان شناسان کهن در زبان عربی، سیبویه و شاگردش خلیل ابن احمد فراهیدی به این دانش پرداختند. پس از اینکه دانش آواشناسی و معناشناسی به پیشرفت های قابل توجهی رسید دانشمندان عصر نوین به تطبیق نتایج این پژوهش ها در زبان عربی پرداختند. از آن جایی که کلمه از صداها وآواهایی تشکیل شده است؛ این صداها در زبان عربی تأثیر آشکاری در مشخص کردن معنای مورد نظر دارند. ابن جنی در کتاب خود «الخصائص» در فصل «تصاقب الالفاظ لتصاقب المعانی» (هماهنگی کلمات با معنای آنها) در این موضوع به بحث و جستجو پرداخت و به این نتیجه رسید که ویژگی های آوایی موجود در حروف تأثیر شایانی در مشخص کردن معنای کلمات دارند. این پدیده باعث شد بلیغان در نوشتار خود، از بین کلمات مترداف کلمه ای را انتخاب کنند که از جهت آواشناسی حروف آن، با حال مخاطب و سیاق کلام هم خوانی داشته باشد و از این رهگذر انتخاب کلمه از میان مترادف های آن ترجیح می یابد. از آنجای که قرآن کریم اوج بلاغت و فصاحت را در زبان عربی می نمایاند، در بررسی کلمات مترادف در آیات آن نکات دقیقی از جنبه ی آوا شناسی در انتخاب کلمه از بین مترادف های آن مشاهده می کنیم که در این پژوهش به آن می پردازیم.